ትግርኛ

Category: ትግርኛ

ዶክተር ዒሳም ኣፍሪቃዊ መበቆል ዘለዎ ፈላሚ ዋና ዳይረክተር ወርልድፊሽ ኮይኑ

ዶክተር ዒሳም ያስን ኤርትራዊ ዶክተር ዒሳም ያሲን መሓመድ፡ ዋና ዳይረክተር ዎርልድፊሽን ማያዊ (aquatic) መግብታትን ኮይኑ ከምዝተሾም መርበብ ሓበሬታ ዎርልድፊሽ ኣቓሊሑ።ዶክተር ዒሳም፡ ቅድሚ ናብ መሪሕነት ወርልድፊሽ ምድያቡ፡ ኣብ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ምጽዋር ክሊማን ዘላቕነት ከባብን ኮይኑ ሰሪሑ ነይሩ።ዶክተር ዒሳም ያሲን መሓመድ፡ ኣፍሪቃዊ መበቆል ዘለዎ ናይ መጀመርታ ዋና ዳይረክተር ወርልድፊሽ ኮይኑ ኣሎ።

ካብ ኣስመራ ዩኒቨርስቲ 'ብማሪን ባዮሎጂ' ተመሪቑ ኣብ ጃፓን ብ'ደቨሎፕመንት ኢኮኖሚክስ' ማስተርስን ፒኤችዲን ዝገበረ ዶክተር ዒሳም ያሲን መሓመድ፡ ኣብ ዓዲ እንግሊዝ ከም ተመራማሪ ቁጠባ ናይ ኣከባቢ ኮይኑ ሰሪሑ እዩ።

ኣቦ መንበር ኣማኸርቲ ቦርድ ዎርልድፊሽ ፕሮፌሰር ባባ ዩሱፍ ኣቡበከር "ዶክተር መሓመድ፡ ካብ ብዙሓት ብቑዓት ሕጹያት፡ ወርልድፊሽ ዘድልዮ ዝበለጸ ብቕዓት ከምዘርኣየ" ገሊጹ።

ዶክተር ዒሳም ያሲን መሓመድ ብወገኑ፡ "ንስርዓታት መግቢ፡ መሬትን ማይን ብማያዊ መግቢታት ንምቕያር ኣብ እንገብሮ ጻዕሪ፡ ንወርልድፊሽ ክመርሕ እዚ ዕድል ብምርካበይ ክብሪ ይስምዓኒ" ኢሉ።

ዶክተር ያሲን ቅድሚ ናብ ወርልድፊሽ ምጽንባሩ፡ ኣብ ዓለምለኻዊ ትካል ኣከባብን ልምዓትን (IIED) ሓላፊ ሰማያዊ ቁጠባ ነይሩ።

ዶክተር መሓመድ ኣብ ትሕቲ ሰሃራ ኣፍሪቃ፣ ደቡብ፣ ደቡብ ምብራቕን ምብራቕ ኤስያን፣ ላቲን ኣሜሪካን ኤውሮጳን ናይ ልዕሊ ክልተ ዓሰርተ ዓመታት፣ ናይ ብዙሓት ሃገራት ኣህጉራዊ ተመኩሮ ኣለዎ።

ሃገራት ባንግላደሽ፡ ብራዚል፡ ኮስታሪካ፡ ካምቦድያ፡ ሞዛምቢክ፡ ታንዛንያ፡ ሚያንማር፡ ቬትናም፡ ኣልባንያ፡ግብጽን ሊባኖስን ዝርከባ ብዙሓት ሃገራት ምኽሩ ሓቲተን እየን።

Category: ትግርኛ

ሄኖክ ሙሉብርሃን፡ ኣብ ውድድር ቅድድም ብሽክለታ ጽርግያ፡ ቀዳማይ ብምውጻእ ሻምፕዮን ኣፍሪቃ ኮይኑ

ኣባል ሃገራዊት ጋንታ ኤርትራ ሄኖክ ሙሉብርሃን፡ ትማሊ ሰኑይ 13 የካቲት፡ ኣብ ኣክራ ርእሰ ከተማ ሃገረ ጋና ኣብ ዝተሰላሰለ፡ ውድድር ቅድድም ብሽክለታ ጽርግያ፡ ቀዳማይ ብምውጻእ ሻምፕዮን ኣፍሪቃ ኮይኑ።ምስ ኢጣልያዊት ፕሮኮንቲነንታል ቲም Green Project-Bardian ዝቐዳደም ወዲ 23 ዓመት ሄኖክ ሙሉብርሃን፡ ተኣኪባ ንዝመጸት ጉጅለ ብሽኳ ብምስዓር’ዩ ነዚ ረዚን ዘውዲ ዓወት ደፊኡ።ዝሓለፈ ሓሙስ ኣብ ዝተኻየደ ውድድር ክሮኖሜትር ውልቂ፡ ሳልሳይ ብምውጽእ ነሓስ ሜዳልያ ዝተሸለመ ሄኖክ ሙሉብርሃን፡ ዝሓለፈ ዓመት’ውን ነዚ ውድድር ተዓዊትሉ ብምንባሩ፡ ንኻልኣይ ዓመት ኣከታቲሉ እዩ፡ ሻምፕዮን ኣፍሪቃ ዝኸውን ዘሎ።

ኣብ ታሪኽ ሻምፕዮን ኣፍሪቃ፡ ንክልተ ዓመታት ኣከታቲሉ ብምዕዋት ኣብ መዝገብ ታሪኽ ሰፊሩ ዝጸንሐ እንኮ ተቐዳዳማይ፡ ኣብ 2011 ከምኡ’ውን 2012 ጋማ ሻምፕዮን ዝኣሰረ ኤርትራዊ ናትናኤል ብርሃነ እዩ።

ኤርትራዊ ተስፎም ዑቕባማርያም’ውን ብምክትታል ኣይኹን ደኣ’ምበር፡ ኣብ 2013 ከምኡ’ውን 2016 ሻምፕዮን ኣፍሪቓ ንምዃን በቒዑ እዩ።

Category: ትግርኛ

ኣነ ሓዋርያ እየ ሓዋርያት ከኣ ይነግሩ እዮም። ስለዚ ሰብ ብዘይ ሕጊ ኣይትእሰር። ኣብ ቅድሚ እግዚኣብሔር ከጠይቐካ እዩ” ቃል ኣቡነ እንጦንዮስ

ሕዝቢ ኤርትራ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላቱ ተጣሒሱ ይነብር ኣሎ። ምኽንያቱ ኣብየት ዚብለሉ ግዝኣተ ሕግን ቅዋማዊ ትካልን ስለዘይብሉ። እዚ ዚገዝእ ዘሎ ኢሕጋዊ ዝተወደበ ስርዓት ናይ ህዝቢ ውክልና የብሉን። ነቲ ኣብ ቲሕትኡ ዚነብር ሕዝቢ ብመልክዑ ኪሰርሖ ለይትን መዓልትን ጽዒሩስ ፍረ ጻዕሩ ረኺቡ ገለ ክፋል ህዝቢ ሕልና ዘለዎ ሰብ ኪገብሮ ዘይክእል ስራሕ ኪሰርሑ ይርከቡ። ክፋል ሕዝቢ ኤርትራ ዝነበሮ ሞራላዊ ሕልና ጥሒሱ ነቲ ንስነ ምግባርን ሕግን ዚጽየን ዚጥሕስን ዝተወደበ ስርዓት መሲሉ ኪብሃል ይከኣል። ብሕጊን ሞራላዊ መትከላትን ተመሪሑ ዘይከይድ ሕዝቢ ወይ ሃገር ከኣ ኣብ ጸልማት ዚነብር ዘሎ ሕዝቢ ንክትብሎ ዘጸግም ኣይኮነን። ንሕዝቢ ኤርትራ ኣብዚ ናይ ጸልማት እዋን ብሩሃት ከዋኽብቲ ኾይኖም መንገዲ ሓቂ ዚኣመትሉ ደቂ ሕዝቢ ኣይነበሩን ክብሃል ኣይከኣልን። ካብኣቶም ኣቡነ እንጦንዮስ ስለ ነቲ ብኣምላኽ ዝተዋህቦም መንፈሳዊ መዝነትን ንጥሕሰት ሕግን ፍትሕን ቤተ-ክርስትያኖምን ሕዝቦምን ደው ኢሎም ኣብ ማእከል ሕምብርቲ ኤርትራ ኮይኖም ምብዳሆም ብቀዳምነት ክጥቀሱ ይከኣል። ንህዝቢ ኤርትራ ኣብ ጸገሙ ድምጺ ዚኾኑዎ መንፈሳውያን ኣቦታት ከምዘይ ሰኣነ ኣብ ታሪኽ ስኑድ እዩ። ንኣብነት

Category: ትግርኛ

ፕረዚደንት ኢሳይያስ ኣብቲ ዘይተለምደ ዝተሳተፎ ካብ ጋዜጠኛታት ንዝቐረበሉ ሕቶታት እንታይ ምላሽ ሂቡ?

ፕረዚደንት ኢሳይያስ ኤርትራን ኬንያን ዜጋታተን ብዘይ ቪዛ ክኣትው ከም ዝወሰና መራሕቲ ክልቲአን ሃገራት ኣፍሊጦም።ፕረዚደንት ኬንያ ዊልያም ሩቶ ምስ ኤርትራዊ መዘናኡ ኢሳይያስ ኣፈወርቂ ሎሚ ሓሙስ 9 ለካቲት ኣብ ዝሃብዎ ጋዜጣዊ መግለጺ'ዮም ነቲ ሓበሬታ ሂቦም።"ዕብየት ንግዲ፡ ኣብ መንጎ ትካላት ንግዲን ህዝብታትናን ዘሎ ምትእስሳርን ንምድንፋዕ ካብ ሎሚ ጀሚሩ ቪዛ ንምውጋድ ተሰማሚዕና ኣለና" ክብል ፕረዚደንት ሩቶ ኣዊጁ።ዜጋታት ኤርትራን ኬንያን ናብ ክልቲአን ሃገራት ንምእታው ኣቐዲሞም ቪዛ ክረኽቡ'ዮም ክሕተቱ ጸኒሖም።እንተኾነ ግን፡ ኤርትራውያን ዜጋታት ብዘይ መወጽኢ (ኤክዚት) ቪዛ ካብ ሃገሮም ክወጹ ከም ዘይክሉ ይፍለጥ።

ኣብ ፈለማ ወርሒ ታሕሳስ 2022 ክልቲኦም መራሕቲ ኣብ ኣስመራ ኣብ ዝተራኸብሉ ዜጋታቶም ካብን ናብን እተን ሃገራት ኣብ ዝገብርዎ መገሻታት ብዘይ ቪዛ ክንቀሳቐሱ ዘኽእል ባይታ ክፈጥሩ ተራዲዶም ምንባሮም ይዝከር።

ነቲ ሓድሽ ውሳነ ንምትግባር ንሰብመዚ ውሽጣዊ ጉዳያት ክልቲአን ሃገራት ትእዛዝ ከም ዝተዋህበ ፕረዚደንት ሩቶ ጠቒሱ።

ብዘይካ'ዚ ኬንያ ኣብ ኤርትራ ኤምባሲ ክትከፍት ከም ዝኣዘዘ ሩቶ ሓቢሩ'ሎ።

ፕረዚደንት ኢሳይያስ ኣፈወርቂ ብወገኑ፡ ሃገሩ ናብ ኢጋድ ክትምለስ እቲ ኬኒያዊ መዘናኡ ንዘቕረበሉ ዕድመ ከም ዝተቐበለ ኣፍሊጡ።

እቲ ኤርትራዊ መራሒ ብዛዕባ ህላወ ሰራዊቱ ኣብ ትግራይን ተኽእሎታት ፖለቲካዊ ለውጢ ኣብ ኤርትራን ካብ ጋዜጠኛታት ንዝቐረበሉ ሕቶታት'ውን ተዛሪቡ'ሎ።

ኤርትራ፡ ንሓያለ ዓመታት ኣባልነታ ካብ ዞባዊ ውድብ ኢጋድ ስሒባ ምጽንሓ ይፍለጥ።

እታ ሃገር ኣብ 1993 ብወግዒ ናጽነታ ድሕሪ ምእዋጃ፡ ፕረዚደንት ኢሳይያስ ነቲ ኣብ ምግታእ ድርቅን ወራር ዕስለ ኣንበጣን ተሓጺሩ ዝነበረ ውድብ ኣብ ምብርባር ዓቢ ተራ ከም ዝነበሮ ይግለጽ።

ኣብ ዝሓለፈ ልዕሊ ክልተ ዕስራ ዓመታት ኣብ ልዕሊኡ ንዝግበር ዝነበረ ጸቕጢታትን ንምቅዋም ኣባልነቱ ብምድስካል ካብቲ ውድብ ስሒቡ።

ፕረዚደንት ኢሳይያስ ኣብቲ ጋዜጣዊ መግለጺ ከም ዝበሎ፡ ኤርትራ ናብቲ ውድብ ክትምለስ ዊልያም ሩቶ ንዘቕረበሉ "ኣዝዩ ኣገዳሲ" ዝበሎ ርእይቶ "ብዛዕብኡ ሕቶ የለን ኢለ" ክብል ከም ዝተቐበሎ ተዛሪቡ።

"ዞባዊ ምውህሃድ ንዝብል ሓሳብ ንምብርባር ናብ ኢጋድ ክንጽንበር ወይ ክንምለስ ኢና" ዝበለ ኣቶ ኢሳይያስ፡ ኣብ መንጎ ክልቲአን ሃገራት ዘሎ ምትሕግጋሕ ብዘይ ውሁድ ዞባ ክዕወት ከም ዘይክእል ገሊጹ።

"ሓድሽ ምህዞ የለን፡ ዳግማይ ምህዞ ኣይኮነን፡ እንምህዞ ሓድሽ ነገር የለን። ዝሰርሕ ሓቀኛ ዞባዊ ውድብ ክህልወና ኣዝዩ ኣገዳሲ ስለዝኾነ፡ ንኢጋድ ምብርባር ብስም ህዝብታት ቀርኒ ኣፍሪቃ እንገብሮ ግዴታና እዩ።"

ኣብቲ ንጋዜጠኛታት ዝሃቦ መብርሂ "ንዓኹምን ኣብዚ ዞባ ዘሎ ኩሉን ከነረጋግጸልኩም እንደሊ ነገር. . .ደጊም ከምቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ ኣይኮነን" ኢሉ።

ፕረዚደንት ዊልያም ሩቶ ብወገኑ፡ ኣብ ሶማልያ ሰላምን ምርግጋእን ንምስፋን፡ ወተሃደራት ሶማልያ ብምስልጣን ንዝገበረቶ ኣበርክቶ ዘለዎ ናእዳ ገሊጹ።

ኣስታት 5000 ኣብ ኤርትራ ዝሰልጠኑ ወተሃደራት ሶማልያ ቅድሚ ሒደት ኣዋርሕ ናብ ሃገሮም ምምላሶም ይዝከር።

ወተሃደራት ኬንያ ኣካል ዓቃብ ሰላም ሕብረት ኣፍሪቃ ብምዃን ንነዊሕ ዓመታት ኣብ ሶማልያ ከምዘለው ይፍለጥ።

ምምላስ ኤርትራ ናብ ኢጋድ "ነቲ ንዞባና ዝጸሉ ጉዳያት ኣብ ምእላይ ሓድሽ ጸዓትን ልቦናን ከውሕስ ይኽእል'ዩ" ክብል ፕረዚደንት ሩቶ ተዛሪቡ።

ኣብ ኣስመራ ሓድሽ ኤምባሲ ንምኽፋት ንሚኒስትሪ ጉዳያት ወጻኢ ትእዛዝ ሂቡ ከምዘሎ'ውን ኣብቲ ጋዜጣዊ መግለጺ ሓቢሩ።

ምውጻእ ሓይልታት ኤርትራ ካብ ትግራይ

ብዛዕባ ምውጻእ ወተሃደራት ኤርትራ ካብ ትግራይ ዝምልከት ካብ ቢቢሲ ንዝቐረበሉ ሕቶ ክምልስ እንከሎ፡ እቲ ጉዳይ ንመንግስቲ ኢትዮጵያ ዝምልከት ምዃኑ ተዛሪቡ።

"ነቲ ጉዳይ ንምምላስ ወኪል መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብዚ እንተዝነበር ደስ ምበለኒ፡ ኣብዚ ጉዳይ'ዚ ኢደይ ከእቱ ሃቐነ የብለይን።

"ነቲ ኣብ ኢትዮጵያ ተጀሚሩ ዘሎ መስርሕ ሰላም ንምትዕንቓፍን ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ግጭት ንምውላዕን ግጉይ ሓበሬታ ናይ ምዝርጋሕ ወፍሪ ይካየድ ኣሎ" ክብል'ውን ፕረዚደንት ኢሳይያስ ከሲሱ።

መንግስቲ ኢትዮጵያን ህወሓትን ነቲ ንክልተ ዓመታት ዝቐጸለ ደማዊ ኲናት ንምዕራፍ ኣብ ፈለማ ወርሒ ሕዳር 2022 ስምምዕ ሰላም ምፍራሞም ይዝከር።

እቲ መራሒ ኤርትራ ነቲ ስምምዕ ከም ዝድግፎ ኣብቲ ናይ ሓሙስ መግለጺኡ ኣነጺሩ'ሎ።

"እቲ ኣብ ፕሪቶርያን ናይሮቢን ዝተገብረ [ስምምዕ] መቐጸልታን ሃረርታን ህዝብታት ኢትዮጵያን እቲ ዞባን'ዩ. . .ከይተዓንቀፈ ክኸይድ'ዩ ኢልና ጥራይ ንሕሰብ።

"ንረብሓ ህዝቢታት ኢትዮጵያን እቲ ዞባ ብሓፈሻን ሰላምን ምርግጋእን ንምውሓስ፡ እቲ ኣብ ፕሪቶርያ ወይ ናይሮቢ ዝተፈረመ ስምምዕ ኣብ ባይታ ክትግበር ንደሊ ኢና" ይብል እቲ ፕረዚደንት።

"ብዘይፍቓድ ልኡላዊ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ኤርትራ ኣብቲ ጉዳይ ኢዳ ከተእቱ ኣጀንዳ ይኹን ውጥን የብላን።"

ዊልያም ሩቶ ብወገኑ እቲ "ስምምዕ ኣብ ምትግባር ዓቢ ገስጋስ" ከም ዝተራእየን "ኩሎም [ዝምልከቶም] መንግስታት ዕጉባት" ምዃኖምን ብምጥቃስ "ትግራይ ውሕስነትን ጸጥታን" ምርካባ ተዛሪቡ።

ፕረዚደንት ኤርትራ ብዛዕባ ወተሃደራት ኤርትራ ኣብ ትግራይ ዝፈጸምዎ ግፍዕታት ብዝምልከት ካብ ጋዜጠኛታት ንዝቐረበሉ ሕቶ፡ "ዝተሰንዐ ሓሶት'ዩ" ክብል ብምንጻግ እቲ ክስታት "ካብቶም ንዝኾነ መስርሕ ሰላም ክዕንቅፉ ዝደልዩ ወገናት" ዝነቅል ምዃኑ መጒቱ።

ሓይልታት ኤርትራ ኣብ ትግራይ ኣብ ዝጸንሕሉ እዋን፡ ጃምላዊ ቅትለት፡ ዝምታን ከቢድ ጾታዊ ዓመጻትን ዝርከብዎ ግፍዕታት ፈጺሞም ተባሂሎም ይኽሰሱ።

ኣብቲ ኲናት ክንደይ ኤርትራውያን ወተሃደራት ከም ዝተቐተሉ ክነግር ንዝቐረበሉ ሕቶ ግን ኣይመለሶን።

መግለጺ ስእሊ,
ፕረዚደንት ኢሳይያስ ኣብ ቤተመንግስቲ ኬንያ ተኽሊ እናስተየ

ፖለቲካዊ ለውጢ ኣብ ኤርትራ?

ኣብቲ ጋዜጣዊ መግለጺ፡ ፕረዚደንት ኢሳይያስ ንፈለማ እዋን ድሕሪ ነዊሕ ዓመታት ብዛዕባ ፖለቲካዊ መጻኢኡን ኤርትራን'ውን ተሓቲቱ ነይሩ።

'ብዛዕባ ምስግጋር ሰልጣን እንታይ መደብ ኣለካ ወይሲ ንምሉእ ዕድሜኻ ኢኻ ፕረዚደንት ክትከውን፡ ከምኡ እንተኾይኑ ድሕሪኡ እንታይ'ዩ ክኸውን?" ዝብል ሕቶ ምስ ቀረበሉ መልሲ ካብ ምሃብ ተዓቂቡ።

"ቅኑዕ ሕቶ ኣብ ግዚኡን ሕተቱ" ብምባል ዓጽይዎ።

ኣቶ ኢሳይያስ ካብ 1991 ኣትሒዙ ብዘይ ዝኾነ ቅዋም ንኤርትራ ይመርሓ ምህላዉ ይፍለጥ።

ኣብ 1993 ዝቖመ መሰጋገሪ ሃገራዊ ባይቶ'ውን ካብ 2002 ጀሚረ ብዘይ ወግዓዊ መንገዲ ፈሪሱ ይርከብ።

ኣብታ ሃገር ብዘይካ'ቲ ንሱ ዝመርሖ ፖለቲካዊ ውድብ ህግደፍ፡ ካልእ ተቓዋሚ ፖለቲካዊ ምንቅስቓስ እጉድ'ዩ።

ኣብ 2001 ብጾቱ ዝነበሩ ላዕለዎት ሰበስልጣን መንግስቲ ብሰንኪ ዘቕረብዎ ፖለቲካዊ ጠለባት ንደሞክራሲ ኣብ ቀይዲ ድሕሪ ምእታዎም ተሰዊሮም ኣለዉ።

ናጻ ፕረስ'ውን ካብ 2001 ጀሚሩ ኣብታ ሃገር ተኣጊዱ እዩ።

እቲ ፕረዚደንት ኣብ ናይሮቢ ኣብ ዝጸንሓሉ እዋን፡ ምስ ኣባላት ማሕበረኮም ኤርትራ ኣብ ኬንያ ከምዝተረኸበ ሚኒስተር ዜና የማነ ገብረመስቀል ሓቢሩ።

ምውጻእ ሓይልታት ኤርትራ ካብ ትግራይ

ፖለቲካዊ ለውጢ ኣብ ኤርትራ?

More Articles ...