ዙር ርዋንዳ 2025፡ ታሪኹን ተዳልዩ ዘሎ ሽልማትን

ኣብቲ ካብ 23 ለካቲት ክሳብ 2 መጋቢት ዝካየድ መበል 17 ዙር ርዋንዳ ትሽዓተ ኤርትራውያንን ሸሞንተ ኢትዮጵያውያንን ክተሳተፉ'ዮም። ብሓፈሻ ከኣ ኣብ 15 ጋንታታት ዝተጠርነፉ 75 ተቐዳደምቲ ክወዳደሩ'ዮም። ብኣሰልጣኒ ሳምሶም ሰለሙን እትእለ ሃገራዊት ጋንታ ኤርትራ፡ ነቲ ንሰለስተ ግዜ ቻምፕዮን ኣፍሪቃ ዝዀነን ኣብ 2023 ዕዉት ብጫ ማልያ ዙር ርዋንዳን ሄኖክ ምሉእብርሃን፡ ኣብ ዙር ርዋንዳ ሓሙሽተ ግዜ ናይ መድረኽ ዓወት ዘመዝገበ መትከል እዮብ፡ ናሆም ዘርኣይ፡ ናታን መድሃኔን ንመጀመርታ ግዜ ንሃገራዊት ጋንታ ዝውክል ዘሎ ዓወት ክብሮምን ሒዛ ክትሳተፍ'ያ።

መትከል እዮብ ኣብ ዙር ርዋንዳ ክሳተፍ እዚ መበል 11 ግዜኡ ኰይኑ፡ ካብ ኤርትራውያን ተቐዳደምቲ ኣብዚ ውድድር እቲ ዝበዝሐ ግዜ ዝተሳተፈ ተቐዳዳማይ'ዩ።

መትከል ንመጀመርታ ግዜ ኣብ 2012 ኣብዚ ውድድር ክሳተፍ እንከሎ፡ ሓሙሽተ ግዜ ቀዳማይ ሓንሳብ ኣብ ብጫ ማልያ ካልኣይ፡ 29 ግዜ ከኣ ምስ ቀዳሞት ዓሰርተ ብምዃን ውድድሩ ዛዚሙ።

ሄኖክ ምሉእብርሃን'ውን ኣብ ዙር ርዋንዳ ንመጀመርታ ግዜ ኣብ 2019 ብምስታፍ ሎሚ ዓመት ንሓሙሻይ ግዜኡ'ዩ ክሳተፍ።

ሄኖክ ኣብ 2023 ተዓዋቲ ብጫ ማልያ እዚ ውድድር ክኸውን እንከሎ፡ ክልተ ናይ መድረኽ ዓወት ኣመዝጊቡ፣ 18 ግዜ ከኣ ምስ ቀዳሞት ዓሰርተ ብምዃን ውድድሩ ዛዚሙ።

ናሆም ዘርኣይ'ውን ሎሚ ዓመት ንራብዓይ ግዜኡ'ዩ ኣብ ዙር ርዋንዳ ክሳተፍ፡ ሰለስተ ግዜ ምስ ቀዳሞት ዓሰርተ ኰይኑ ውድድር ክዛዝም እንከሎ፡ ዝበለጸ ዘመዝገቦ ናይ መድረኽ ዓወት ሳልሳይ ደረጃ'ዩ።

ናታን መድሃኔን ዓወት ክብሮምን ከኣ ንመጀመርታ ግዜኦም'ዮም ኣብ ዙር ርዋንዳ ዝሳተፉ ዘለዉ።

ብዘይካ እዚኦም ምስ ጀርመናዊት ጋንታ ባይክ አይድ ዝወዳደሩ ዳዊት የማነን ዩኤል ሃብተኣብን'ውን ኣብዚ ውድድር ክሳተፉ'ዮም።

ዳዊት የማነ እዚ ናይ ሎሚ ዓመት ወሲክኻ ኣብ ዙር ርዋንዳ ንራብዓይ ግዜኡ'ዩ ዝወዳደር ዘሎ፣ ዩኤል ሃብተኣብ ከኣ ንሳልሳይ ግዜኡ።

ምስ ዩሲኣይ ተሓቚፎም ኣብ ምስልጣን ዝርከቡ ቻምፕዮን ኤርትራ 2023 ዓወት ኣማንን ያፌት ምሉጌታን'ውን ኣብዚ ውድድር ክሳፉ'ዮም፡ ዓወት ንሳልሳይ ግኤኡ፣ ያፌት ከኣ ንኻልኣይ ግዜኦም'ዮም ኣብዚ ውድድር ዝሳተፉ ዘለዉ።

ኣብዚ ናይ ሎሚ ዓመት ሃገራዊት ጋንታ ኢትዮጵያ ብክያ ሮጌራ፡ ብተስፉ ረዳእ፡ ገብረዝግሄር ገብረመድህን፡ ኣማኑኤል ሃይለሚካኤል ከምኡ ከኣ ፍሊሞን ዘርኣብሩኸ ተወኪላ'ያ ክትወዳደር።

ከምኡ ከኣ ምስ ናይ ዩሲኣይ ጋንታ ተጠርኒፎም ኣብ ምስልጣን ዝርከቡ ተኽለሃይማኖት ተስፋይን ኣሚር ጣሃን'ውን ኣብዚ ውድድር ክሳተፉ'ዮም።

ኣባል ጋንታ ኣማኒ ኣማንኤል ደስታ'ውን ንጋንትኡ ወኪሉ ኣብዚ ውድድር ክሳተፍ'ዩ።

ፊሊሞን ዘርኣብሩኽ፡ ብዛይ ተስፉን ክያ ሮጌራን ኣብ ዙር ርዋንዳ ንካልኣይ ግዜኦም'ዮም ዝሳተፉ ዘለዉ፡ እቶም ካልኦት ኩሎም ኢትዮጵያውያን ግን በዅሪ ስታፌኦም'ዩ።

ኣብ ዝሓለፈ ታሪኽ ዙር ርዋንዳ 20 ጋንታታት'የን ዝሳተፋ ነይረን፡ ሎሚ ዓመት ግን ዓሰርተ ሓሙሽተ ጋንታታት ጥራሕ'የን ዝሳተፋ ዘለዋ።

እቲ ቀንዲ ምኽንያት ከኣ እቲ ኣብ ደሞክራስያዊት ሪፓብሊክ ኮንጎ ዝካየድ ዘሎ ኵናት ዘንቀሎ ስግኣታት ክኸውን ከም ዝኽእል ይግመት።

ኣብዚ ናይ ሎሚ ዓመት ዙር ርዋንዳ፡ ርዋንዳ 16 ተቐዳደምቲ ብምስታፍ ኣብ ቅድሚት ክትስራዕ እንከላ፡ ኤርትራ ትሽዓተ ተቐዳደምቲ ኢትዮጵያ ሸሞንት ተቐዳደምቲ ብምስታፍ ካልኣይትን ሳልሳይተን ኰይነን ይስዕባኣ ኣለዋ።

ዙር ርዋንዳ ኣብ 2019 ናብ ደረጃ 2.1 ክብ ካብ ዝብል፡ ኤርትራውያን ተቐዳደምቲ ዝበረኸ ዓወት ኣመዝጊቦም ይርከቡ።

እንትፎ ኣብ 2022 ብክርስትያን ሮድሪገዝን ኣብ 2024 ብጆን ብላክሞርን ዝተመዝገበ ዓወት ዝተረፈ ኵሉ ኤርትራውያን'ዮም ተዓዊቶምሉ።

መርሃዊ ቅዱስ ኣብ 2019፡ ናትናኤል ተስፋጽዮን ኣብ 2020፡ ከምኡ ከኣ ሄኖክ ምሉእብርሃን ኣከታቲሉ ኣብ 2022ን 2023ን ዕዉታት ብጫ ማልያ እቲ ውድድር ክዀኑ ክኢሎም።

ዙር ርዋንዳ ደረጅኡ 2.2 ኣብ ዝነበረ'ውን ዳኒኤል ተኽለሃይማኖት ኣብ 2010 ተዓዋቲ ብጫ ማልያ እቲ ውድድር ኰይኑ ምንባሩ ይዝከር።

ነዚ ናይ ሎሚ ዓመትከ ሄኖክ ምሉእብርሃን ደጊሙ ክዕወተሉ ካብ ብዙሓት ግምት ተዋሂብዎ ኣሎ።

ሓጺር ታሪኽ ዙር ርዋንዳ

ዙር ርዋንዳ ብወግዒ ኣብ 1988 እኳ እንተ ጀመረ፡ ንሰለስተ ዓመታት ብተኸታታሊ ድሕሪ ምክያዱ ካብ 1991 ክሳብ 2000 ብሰንኪ እቲ ኣብ ርዋንዳ ዝነበረ ኵናት ሓድሕድን ንሱ ዘስዓቦ ዘይርጉእነትን ክካየድ ኣይክኣለን።

ኣብ 2001 ዳግማይ ብምጅማር ክሳብ 2008 ንጎረባብቲ ሃገራት ርዋንዳ ጥራሕ እዩ ዘሳትፍ ነይሩ።

ከም መርኣይኡ እንትርፎ እቲ ኣብ 2006 ነቲ ውድድር ዝተዓወተሉ ኬንያዊ ፔተር ካማኡ እንተ ዘይኰይኑ፡ እቲ ዝተረፈ ኵሉ ርዋንዳውያን እዮም ተዓዊተምሉ።

ነቲ ውድድር ካብ 2002 ክሳብ 2005 ንተኸታተልቲ ኣርባዕተ ዓመት፣ ከምኡ'ውን ኣብ 2007 ዝተዓወተሉ ርዋንዳዊ ኣብርሃም ርሁማሪዛ ከኣ ልዕሊ ዝዀነ ጸብለል ኢሉ ንረኽቡ።

ዙር ርዋንዳ ክሳብ 2008 ዞባዊ ውድድር ኰይኑ ጥራይ ውድድራት ከሰላስል ድሕሪ ምጽናሕ ኣብ 2008 ብዩሲኣይ ኣፍልጦ ተዋሂብዎ ናይ 2.2 መለክዒ ሒዙ ክካየድ ጀሚሩ።

'ቱር ዲ ርዋንዳ' ኣብ መርበብ ሓበሬታኡ ኣብ ዘስፈሮ ጽሑፍ፡ እቲ ውድድር ቅድሚኡ ኣብ ዝነበረ ዓመታት ንሃገራት ብሩንዲ፡ ታንዛንያ፡ ኡጓንዳን ኬንያን ጥራሕ የሳተፍ ምንባሩ ይሕብር።

ኣብቲ እዋን ፕረዘደንት ሃገራዊ ፈደረሽን ቅድድም ብሽክለታ ኰይኑ ዝተመረጸ ባይንጋን ዳይረክተር ተክኒክ እቲ ፈደረሽንን ጆክ ቦየርን ብሓባር ብምዃን ነቲ ውድድር ዓለምለኻዊ መልክዕ ንኽሕዝ ከም ዝሰርሑ'ውን እቲ መርበብ ሓበሬታ ይገልጽ።

ካብ 2008 ጀሚሩ ከኣ ሓደ ካብ ዝበለጹ ውድድራት ቅድድም ብሽክለታ ኣፍሪቃ ክኸውን ግዜ ኣይወሰደሉን። ማዕረ ማዕሪኡ ከኣ ተሳተፍቲ ጋንታታት ካብ ኣፍሪቃ ጥራሕ ከይተሓጽራ ካብ ኣመሪካን ኣውሮጳን ክመጽኣ ጀሚረን።

ከም መርኣይኡ'ውን ኣብቲ ዙር፡ ውድድራት እናሓየለ ክኸይድን እቲ ብርዋንዳውያን ተዓብሊሉ ዝነበረ ዓወታት ኣብ 2009 ሞሮካዊ ዓደል ጃሉል፡ ኣብ 2010 ኤርትራዊ ዳንኤል ተኽለሃይማኖት፡ ኣብ 2011 ኣመሪካዊ ከይል ረይጀንን፡ ኣብ 2012 ከምኡ'ውን 2013 ደቡብ ኣፍሪቃውያን ዳረን ሊልን ድይላን ግሪድልስቶን ክዕወትሉ ክኢሎም።

ን10 ዓመታት ደረጅኡ ኣብ 2.2 ኰይኑ ውድድሩ ዘካየደ ዙር ርዋንዳ 2019 ናብ ካልእ ሓዲሽ መድረኽ ዝሰገረላ ዓመት እያ ነይራ።