ካብ ኣመሪካ ናብ ፓናማ ዝተሰጐጉ ኤርትራውያንን ኢትዮጵያውያንን ዝርከቡዎም ስደተኛታት ዘለውዎ ኵነታት

ኣርተሚስ ጋሰምዛደ ንቢቢሲ ኣብ ዝገለጸቶ፡ "ኣብ 2022 ሃይማኖተይ ቀይረ ክርስትያን ክኸውን ወሲነ። ኣብ ኢራን ናይዚ መቕጻዕቲ ሞት እዩ፡" ክትብል ኵነታት ካብ ዓዳ መውጽኢኣ ኣብሪሃ።

መንግስቲ ፓናማ፡ ነቶም ናብ ዓዶም ክምለሱ ዘይክእሉ ስደተኛታት፡ ክትቅበሎም ናብ እትኽእል ሳልሰይቲ ሃገር ከረክቡዎም ከም ዝግደዱ ገሊጹ።

እቶም ምስ ቢቢሲ ዝተዘራረቡ ግና፡ ክሳብ ሕጂ ናብ ዝኸዱዎ ቦታ ኣይረኸቡን።

ብኸመይ ኣብ ፓናማ በጺሖም?

ኣርተሚስ፡ መንግስቲ ኢራን ብሕቡእ ዝዓያ ኣብያተ ክርስትያን ረኺቡ ንኽልተ መሓዙታ ድሕሪ ምእሳሩ እያ ካብ ሃገራ ሃዲማ ወጺኣ።

ንሳ ንቢቢሲ ኣብ ዝሃበቶ ሓበሬታ፡ ማህሳ ኣሚኒ ዝተባህለት ኢራናዊት መንእሰይ፡ ሕጃብ ብግቡእ ኣይለበስክን ተባሂላ ተኣሲራ ብማህረምቲ ድሕሪ ምማታ፡ "ኣብ ኢራን ምስ ሕጃብ ብዝተኣሳሰር ጸገማት ከም ዘጋጠማ፡" ገሊጻ።

ኣርተሚስ ናብ ኣመሪካ ንምብጻሕ ፈለማ ናብ ሕቡራት ኢማራት ዓረብ ሰጊራ።

ቀጺላ ናብ ደቡብ ኮርያ፣ መወዳእታኡ ድማ ኣብ ሜክሲኮ ዓሊባ።

ዕቝባ ክትሓትት ብምሕላን ምስ ዓቢይ ሓዋ ብዘይ ሕጋዊ መንገዲ ዶብ ሜክስኮ ሰጊራ ኣመሪካ ኣትያ።

ኣብ ሳንድየጎ ካሊፎርንያ ድማ ብኣባላት ሓለዋ ዶብ ተታሒዛ ተኣሲራ።

ድሕሪ ቍሩብ መዓልታት፡ ንሳን ካልኦት ዓሰርተታት ስደተኛታትን ናብ ቴክሳስ ይሰጋገሩ ከም ዝነበሩ ተነጊሩዎም፣ ብሓቂ ግና ጕዕዞኦም ኣብ ከተማ ፓናማ ደኣ ተዛዘመ።

ፓናማ ከም ኣካል ናይቲ ምስ ምምሕዳር ትራምፕ ዝተገብረ ስምምዕ፡ ከም ብዓል ኣርተሚስ ዝኣመሰሉ 299 ስደተኛታት ተቐቢላ።

ቢቢሲ ዝርዝር ናይቲ ስምምዕ ንምርካብ፡ ምስ መንግስታት ፓናማን ኣመሪካን ርክብ እኳ እንተ ገበረ፡ መልሲ ኣይረኸበን።

እቶም ስደተኛታት ፈለማ ኣብቲ ምዕሩግ ሆቴል ዲካፖሊስ ንሓደ ሰሙን ተቐሚጦም።

ኣብቲ እዋን፡ ምኒስተር ጸጥታ ፓናማ ፍራንክ ኣብሬጎ፡ ኣብ ቀይዲ ከም ዘይኣተዉ፡ "ንድሕነቶም ኣብ ግዝያዊ ቍጽጽርና፡" ከም ዘለዉን ኣብ ትሕቲ ክትትል ትካላት ሕቡራት ሃገራት ከም ዝርከቡን ገሊጹ።

ቢቢሲ ዘዘራረቦ ኣፍጋናዊ ስደተኛ ሆህ ግን፡ "ኣብቲ ሆቴል ከም እሱራት ኢና ነይርና፡" ይብል።

"ኣብ ኣፍደገ እቲ ክፍሊ፡ ሓለውቲ ጸጥታ፡ ፖሊስን ወከልቲ ኢምግረሽንን ነይሮም።"

ሓያሎ ካብቶም ስደተኛታት ብመስኮት ናይቲ ሆቴል ሓገዝ ይልምኑ ከም ዝነበሩ፡ ዝወጽኡ ኣሳእል ይሕብሩ።

ምስ ግዳማዊ ዓለም ከይራኸቡ ከም ዝተኸልከሉን ምስ ጠበቓታት ከይረኽቡ ከም ዝተኸልከሉን ይግለጽ።

"እዞም ሰባት ብዘይ ፍትሓዊ መስርሕ ናብ ፓናማ ተወሲዶም፣ ዕቝባ ክሓቱ ኣይከኣሉን፣ ጠበቓታት ክረኽቡ ኣይከኣሉን፣ ንሰሙናት ድማ ካብ ዝዀነ ርክብ ምሉእ ብምሉእ ተቘሪጾም፡" ትብል ጁዋኒታ ጎበርቱስ፡ ዳይረክተር ኣመሪካስ ኣብ ሓለዋ ሰብኣዊ መሰላት (ሂዩማን ራይትስ ዎች)።

ድሕሪ ሓደ ሰሙን መንግስቲ ፓናማ ካብቶም ዝተሰጐጉ፡ 171 ሰባት ብፍቓዶም ናብ ሃገሮም ክምለሱ፣ ኣመሪካ ድማ ወጻኢታት መጓዓዝያኦም ክትሽፍን ከም ዝተሰማምዑ ኣፍሊጡ።

እቶም ክምለሱ ዘይተሰማምዑ ድማ ናብቲ ኣብ ኣውራጃ ዳርየን ዝርከብ መዓስከር ሳን ቪንሰንተ ክግዕዙ እዮም።

እዚ ድማ ግዝያዊ መዕቈቢ መዓስከር ናይቶም ናብ ኣመሪካ ክሰግሩ ዝፍትኑ ስደተኛታት ኰይኑ ዝጸንሐ እዩ።

እቲ መዓስከር ካብ ርእሰ ከተማ ፓናማ መንገዲ ኣርባዕተ ሰዓታት ርሒቑ ኣብ ወሰን ጫካ ይርከብ።

ሆህ ካብ ሓለውቲ ጸጥታ ዝመጽአ መምርሒታት ተኸቲሉ፡ ኣብ ቅድሚ ሆቴል ደካፖሊስ ኣብ ዝነበረት ኣውቶቡስ ምስ ተሰቕለ፡ ብዛዕባ'ዚ ውሳነ'ዚ ኣፍልጦ ኣይነበሮን።

"ሆቴል ክቕይሩና ምዃኖም ሓቢሮም፡ ኣብ ኣውቶቡስ ኣእትዮምና። ድሕሪ ሸሞንተ ሰዓታት ድማ ኣብ ጫካ ዳሪየን ከም ዘለና ተረዲእና፡" ይብል።

ዘስካሕክሕ ኵነታት

ቢቢሲ ቃለመሕትት ዝገበረሎም ሰለስቲኦም ሰባት፡ ኵነታት መዕቈቢ ዳርየን ኣዝዩ ዘስካሕክሕ ምዃኑን እኹል መግቢ ከም ዘይብሉን ገሊጾም።

"ሕማም ሽኮር ኣለኒ፣ መድሃኒተይ ድማ ኣይሃቡንን። ሽኮር ደመይ ኣዝዩ ልዑል ኣብ ዝነበረሉ'ኳ ዝሕግዘኒ ሰብ ኣይነበረን። ከም ገበነኛን ቀታሊ ሰብን እዮም ሒዞምኒ፡" ይብል ኢራናዊ ኣርሳላን።

"እቲ ዝሃቡና መግቢ፡ መግቢ ኣይመስልን ነይሩ። እቲ መዓስከር ረሳሕ እዩ፣ ጀርምታት ፈቐዶኡ ነይሮም፡" ክብል ወሲኹ ይገልጽ። "ብሓፈሻኡ፡ ሰብኣዊ ኣተሓሕዛ ኣይገበሩልናን።"

ሓደ ዋርድያ ብቐጻሊ ደድሕሪኦም ይስዕቦም ከም ዝነበረን ክሳዕ ናብ ዓይኒ-ምድሪ ከይተረፈ ይኽተሎም ምንባሩን ሆህ ይገልጽ።

መንግስቲ ፓናማ ከም ዝሓበሮ፡ ክልቲአን ትካላት ሕቡራት ሃገራት (ኣህጉራዊ ውድብ ስደተኛታትን ላዕለዋይ ወኪል ስደተኛታት ሕቡራት ሃገራት (UNHCR)ን ኣብቲ ማእከል ንዝነበሩ ስደተኛታት ንምሕብሓብ ሓላፍነት ከም ዝነበሮም ይሕብር።

ወሃቢ-ቃል ኣህጉራዊ ውድብ ስደተኛታት (IOM) ግን ብ20 ለካቲት ንቢቢሲ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ እቲ ትካል ኣብቲ ጉዳይ ዝዀነ ህላወ ከም ዘይብሉ ገሊጹ።

ኣርተሚስ ንቢቢሲ ኣብ ዝሃበቶ ሓበሬታ፡ ትካላት ሕቡራት ሃገራት ንሓያሎ መዓልታት ናብ ሳን ቪሰንተ ከም ዘይበጽሓ ሓቢራ።

ዳይረክተር ሓለዋ ሰብኣዊ መሰላት ኣመሪካስ፡ እቶም ስደተኛታት፡ "ኣብ ዘይምቹእ ኵነታት፣ መዕለቢኦም ከይፈለጡ ወይ መሰረታዊ መሰላቶም ክጥቀሙ ከይከኣሉ፡" ከም ዝተኣስሩ ገሊጻ።

ኣንፈት ኣልቦ

እቶም ስደተኛታት ኣብቲ መዕቆቢ ንኽልተ ሰሙን ኣብ ዝጸንሕሉ እዋን፡ መንግስቲ ፓናማ ን30 መዓልታት ኣብታ ሃገር ክጸንሑ ፍቓድ ሂቡ ክፈትሖም መደብ ከም ዘለዎ ኣፍሊጡ።

ኣብቲ ሰሙን መወዳእታ፡ ኣውቶቡሳት ናብቲ ኣብ ፓናማ ዝርከብ መዓርፎ ነፈርቲ ኣልብሩክ ወሰድዎም፣ ኣብኡ ድማ ክኸዱ ተፈቒዱሎም።

ኣርተሚስ ኣብቲ ቦታ ምስ በጽሐት ነዊሕ ከይጸንሐት ንቢቢሲ ኣብ ዝሃበቶ ሓበሬታ፡ እቶም ዝተሰጐጉ ሰባት ሓራ ብምውጽኦም ሕጕሳት ምዃኖምን እንታይ ከም ዘጋጥሞም ስለ ዘይፈለጡ ግን ስክፍታ ከም ዝነበሮምን ገሊጻ።

"ናብ ሃገራትና ክንምለስ ኣይንኽእልን፣ ካልእ ሃገር ክንረክብ ኣይንኽእልን፣ እንታይ ከም ዝኸውን ኣይንፈልጥን ኢና፡" ይብል ሆህ።

ገንዘብን ርክብን ስለ ዘይብሎም፣ ስጳኛ'ውን ክዘራቡ ስለ ዘይክእሉ ንዅነታቶም ዝያዳ ኣኽቢዱዎ እዩ።

እቶም ስደተኛታት ምስ ቢቢሲ ኣብ ዝተዘራረብሉ እዋን፡ ኣብቲ ኣብ ከተማ ፓናማ ዝርከብ ሆቴል እዮም ነይሮም።

"መን ከፊሉልና ኣይፈልጥን። ሎሚ ምሸት ኣብዚ ሆቴል ክንሓድር ኢና ጥራሕ ኢሎምና። ጽባሕ፡ ናበይ ከም እንኸይድ ኣይንፈልጥን ኢና፡" ይብል ሆህ።

ዳይረክተር ኣመሪካስ ጁዋኒታ ጎበርቱስ ንቢቢሲ ኣብ ዝሃበቶ ሓበሬታ፡ "ኣብ ከተማ ፓናማ ኣብ ዝርከብ መደበር ኣውቶቡስ ተደርብዮም ረኺብናዮም፣ ብዙሓት ድማ መሕደሪ ቦታ የብሎምን፡" ኢላ።

ፕረዚደንት ፓናማ ጆሴ ራውል ሙሊኖ፡ ኣብ መጀመርታ ምስ ኣመሪካ ኣብ ዝገበሮ ስምምዕ፡ ፓናማ "መሰጋገሪት" ሃገር ክትከውን እምበር፡ ተቐባሊት ክትከውን ኣይተሰማምዐን።

ኣብዚ እዋን'ዚ፡ እቲ መደባት ተቐዪሩ፣ ድሕሪኡ እንታይ ክኸውን እዩ ኣብ ኢድ ሰበስልጣን ፓናማ እዩ ዘሎ።

ጁዋኒታ ጎበርቱስ፡ መንግስቲ ፓናማ በቶም ናብኡ ዝተሰጐጉ ስደተኛታት ተሓታቲ ምዃኑ ትዛረብ፡ "ካብ ኣመሪካ ምስጓጎም ክሳብ ክንደይ ዘይሕጋዊ እዩ ብዘየገድስ፡" ትውስኽ።

ቢቢሲ ሙንዶ ምስ ምኒስትሪ ጸጥታ ፓናማን ሃገራዊ ኣገልግሎት ስደተኛታትን ብምርኻብ፡ መሰል እቶም ስደተኛታት ንምሕላው እንታይ ዓይነት ስጕምትታት ከም ዝተወስደ ሓቲቱ'ኳ እንተ ነበረ፡ ዝዀነ መልሲ ግን ኣይረኸበን።

መዳቕሶ ኣብ ጂምናዝየም

እቶም ዝተሰጐጉ ስደተኛታት ናብ ፓናማ ካብ ዝምለሱ ኣትሒዞም፡ ካብ ካቶሊካዊት ቤተክርስትያን ደገፍ ክረኽቡ ጸኒሖም እዮም።

መብዛሕትኦም ብካቶሊካዊ ትካል ፈህ ዋይ ኣለግርያ ኣብ ዝመሓደር ጂምናዝየም ይነብሩ፣ ካልኦት ድማ ኣብ መዕበዪ ህጻናትን ቈልዑን ይርከቡ።

ኤልያስ ኮርነጆ ኣብ ፈህ ዋይ ኣለግርያ ኣወሃሃዲ ሓገዛት ስደተኛታት እዩ። 16 ደቂ ተባዕትዮን 35 ደቂ ኣንስትዮን ብጠቕላላ 51 ሰባት ክሳዕ ሕጂ ምስኦም ይሓድሩ ከም ዘለዉ ይዛረብ። ንዝተረፉ ካልኦት ድማ ርእሶም ክኢሎም ክነብሩ ሓዲጎሞም።

ገሊኦም ኣብ ፓናማ ዕቝባ ክሓቱ ወሲኖም ኣለዉ፣ ዝተረፉ ገና እንታይ ከም ዝገብሩ ኣብ ምውሳን ኣለዉ።

ኮርነጆ፡ ሓንቲ ካብቲ መንበሪ ገዛ ዝወጽት ኣፍሪቃዊት ስድራቤት፡ ናብ ኣመሪካ ክትምለስ ከም እትፍትን ከም ዝነገረቶ ይዛረብ።

እቶም ስደተኛታት 30 መዓልቲ ገደቦም ምስ ተጸንቀቐ፡ እንታይ ከም ዘጋጥሞም ወይ ከኣ ፍቓዶም ንምንዋሕ እንታይ ክገብሩ ከም ዘለዎም ብንጹር ዝፈልጡዎ የሎን።

ካብ ኣመሪካ ዝተባረሩ ሓደስቲ ስደተኛታት ናብታ ሃገር ምእታው ክቕጽሉ ድዮም እውን ኣይተፈልጠን።

ኣብ ለካቲት፡ 200 ስደተኛታት ካብ ኣመሪካ ናብ መዳውብቲ ፓናማ ዝዀነት ኮስታሪካ ተሰጒጎም። ብዙሓት ካብኣቶም ከኣ ኣብ ተመሳሳሊ ሰንፈላል ይርከቡ።

ኣርተሚስ፡ ኣርሳላንን ሆህን ድሕሪ ወርሕን ፈረቓን ኣብ ፓናማ፡ ሓደ ነገር ይሓቱ፡ "ናጽነትን ክነብርሉ ዝኽእሉ ንቡር ቦታን።

"እዚ ንዓና እኹል'ዩ፡" ይብሉ።